Çekingen kişilik bozukluğu ve çekingenlik tedavisi

Bu makalemizde çekingenlik nedir, çekingenlik tedavisi nasıl yapılır ve çekingenlikten kurtulma yollarını anlattık. Çekingen kişiler kendileriyle alay edilecekleri ve küçük düşecekleri kaygısı ile başkalarıyla yakınlık kurmakta zorluk yaşayan kişilerdir. Çekingenlik sorunu olan kişiler sosyal ortamlarda eleştirilecekleri ve dışlanacakları korkusu nedeniyle bu tür küçük uyaranları bile abartılı olarak algılarlar. Hafif bir eleştiride hemen yaralanmış hissederler. Utangaç, sessiz, görünür-görünmez olma eğilimleri vardır. Kendilerine yönelik ilginin aşağılayıcı ve dışlayıcı olabileceğinden korkarlar.Hiçbir şey söylemeden durabilirler; çünkü başkaları bunu yanlış değerlendirebilir kaygıları vardır. Alay konusu olduklarını düşündüren gizli ipuçlarına çok sert tepki verirler. Topluma etkin bir birey olarak katılma özlemleri vardır. Yetersiz hissetme ve benlik saygılarının düşük olması katılımlarını engeller.Sıra dışı somatik yani psikolojik nedenli sağlık sorunları (kansızlık, yan ağrısı, aşırı üşüme v.s. gibi) ya da diğer sorunları bahane ederek mahcup olma, utanma kaygısı ile yeni etkinliklerden kaçınırlar.

 

Çekingenliğin tedavisi

Çekingen Kişilik Bozukluğu olan kişiler çok fazla yardıma ihtiyaç duysalar da bir psikiyatrist ya da psikoloğa başvurmada güçlük çekerler. Tedavide İlaç kullanımı bu hastalarda fazla önerilmez, aksine psikoterapinin daha faydalı olduğu görülmüştür. Bu hastalarda dikkat edilmesi gereken en önemli nokta danışan ile terapist arasında güven ilişkisinin kurulmasıdır, böylece hastanın erken dönemde terapiyi bırakması önlene olabilir.

 

Çekingen kişilik bozukluğu özellikleri

Çocukluk çağlarında utangaç ,yabancılar arasına çıkmayan ve yeni durumlar karşısında endişe edip gerileyen ve oyunlara katılım göstermeyen ,isteksiz pasif kalan çocuklardır.Yıllar geçip ilişki kurma gereği arttıkça çekingenlik daha da bariz olarak artar.

Genel  kişilik özellikleri nelerdir?

Toplumsal ketlenmenin yetersizlik duygularının  ve olumsuz değerlendirilmeye aşırı duyarlılığın  sürekli olduğu durumdur.Yaygınlığı %0.5-1 ile  arasındadır.Cinsiyetler arasında eşit oranda görülür.Ötekileri  tarafından utangaç, ürkek, yalnız , soyutlanmış olarak tanımlanan kişilerdir.

Çekingen kişilik bozukluğu belirtileri nelerdir?

1.Kritize edilmekten ve kınanmaktan dolayı büyük acı çekerler
2. Yakın hiç bir arkadaşları yoktur
3.Başkaları ile iletişim gerektiren aktivitelerden ve görevlerden uzak dururlar
4.İnsanlarla ilişki kurmaktan kaçınırlar
5.Kendine güven eksikliği ve yetersizlik hissi
6.Yanlış yapma korkusundan dolayı sosyal ortamlarda utangaçlık
7.Olası zorlukların abartılması
8.Genellikle temas halinde oldukları kişinin hareketlerini ve yüz ifadelerini ihtiyatlı şekilde değerlendirirler.
9. Korkulu ve gergin tavırları, ötekileri tarafından alay konusu olabilir; ve bu durum onlar için, kendileri ile ilgili endişelerini doğrulayan bir nedene dönüşür.
10. Eleştirilere karşı, yüz kızarması veya ağlama şeklinde bir tepki verme konusunda oldukça endişelidirler.

DSM V kriterlerine göre  çekingen kişiler:

Eleştirilme, onaylanmama ya da dışlanma korkuları yüzünden, kişisel ilişki kurmayı gerektiren işle ilgili etkinliklerden kaçınır. Seveceklerini kesin olarak bilmedikçe insanlarla ilişkiye girmek istemez. Utandırılacağı ya da alay edileceği korkusu yüzünden yakın ilişkilerde tutuk davranır.Toplumsal durumlarda eleştirilme ya da dışlanma düşünceleriyle uğraşıp durur.Yetersizlik duyguları yüzünden yeni kişilerle bir arada bulunduğu ortamlarda çekingen davranır.Kendisini toplumsal yönden beceriksiz, kişisel açıdan çekiciliği olmayan biri olarak ya da başkalarından aşağı görür.Utandırıcı olabileceği düşüncesiyle, kişisel bir takım girişimlerde bulunmayı göze alma ya da herhangi yeni bir etkinlikte bulunma konusunda genellikle isteksiz davranır(DSM 5).

Çekingen kişilik bozukluğu olan bireyler

Süreklilik arz eden yetersizlik hissine sahiptirler ve bu konuda edindikleri deneyimleri sabittir ve başkalarının kendileri hakkında ki düşüncelerine karşı aşırı duyarlıdırlar. Bireyin, kendi sosyal yaşantısına kısıtlamalar getirmesine ve kendisini sosyal açıdan beceriksiz hissetmesine neden olur. Yetersizlik ve kısıtlılık hisleri nedeniyle, çekingen kişilik bozukluğuna sahip olan birey; meslek hayatından, okul yaşamından kısacası herhangi bir sosyalleşme veya etkileşim gerektiren faaliyetlerin tümünden kaçınma arayışı içerisine girer.
Bu bozukluğun yol açtığı asıl problem sosyal ve mesleki faaliyetlerle beraber belirginleşir. Düşük özgüven ve reddedilmeye karşı geliştirilmiş aşırı duyarlılık, kişinin ikili ilişkilerindeki sınırlamalar ile ilişkilendirilir. Bu bireyler zamanla kendilerini daha fazla soyutlayabilirler ve genellikle kendilerine bu krizden kurtulmaları konusunda yardımcı olabilecek yeterli bir sosyal destek ağına sahip değildirler. Şefkat ve kabul görme arzuları, ideal ilişki fantezilerinde hayal ettikleri en önemli kıstaslardır. Kaçınma davranışı, mesleki işlevsellikleri konusunda ciddi ve önemlidir; çünkü bu bireyler sosyal durumlardan kaçınma çabası içindedirler ve bu durum üstlendikleri işin temel taleplerinin karşılanması ve ilerlemesi konusunda sorunlar yaşamasına neden olabilir.

Çekingen kişilik bozukluğunun oluş nedenleri

Anne- babanın yanlış yetiştirme biçimi, büyüme ve gelişme döneminde sürekli olarak eleştirme ve reddetme tutumu sergilemesi, Aşırı koruyucu ve kollayıcı bir tutum sergileme gibi nedenler gösterilmektedir. Bu konuda yapılan araştırmalarda kesin bir neden tespit edilememiştir.Cinsiyet ve ailesel bilgiler bu konuda net değildir.Kendilerini yalnız, mutsuz, çaresiz hissederler.Sürekli çevresindekilerin kendisinden daha iyi, güzel, yakışıklı, başarılı, girişken olarak görür. Olumlu yönlerini asla görmezler ve başkalarının hep en ufak bir hatasını göreceğini ve onunla dalga geçeceği endişesini taşırlar. Genelde yalnız kalmayı ya da bir tek kişi ile arkadaş edinmeyi tercih ederler. Kendine güven yoktur. İnsanlarla ilişkiye girdiklerinde büyük bir heyecan duyarlar, elleri titreyebilir ve yüzleri kızarabilir. Sosyal fobi ve depresyon ile birlikte görülebilir. Toplum içinde kendisini gösterememe, düşük benlik saygısı ve sosyal ilişkilerde yetersizlik ile kendini gösterir. Başkalarının kendisini kabul etmeyeceği, beğenmeyeceği, eleştireceği düşünceleri yoğundur. Sürekli olarak kendi kendisini eleştirir, kendini beğenmez ve sürekli olarak kendisi ile ilgilenir. Sosyal ilişkilerden kaçınma, grup toplantılarında yer almama, sözel iletişime girmeme tipik davranış biçimleridir. Başkalarının fikirleri onun için çok önemlidir ve sürekli kabul görme, onay alma ihtiyacı duyarlar. Başka kişilerle iletişim kurmak, gruplarda yer almak isteseler de bunu yapabilecek iletişim becerilerine sahip olmadıklarından bir türlü buna cesaret edemezler.

Sosyal fobi ve Çekingen kişilik bozukluğu

Çekingen kişilik bozukluğunun sosyal fobiyle sıklıkla bir arada görüldüğü, örtüşmenin daha çok sosyal fobinin yaygın alt tipi ile Çekingen Kişilik Bozukluğunun arasında olduğu çeşitli yayınlarda bildirilmiştir . (Noyes ve ark. 1995). Çekingen Kişilik Bozukluğunun ölçütlerini de karşılayan sosyal fobi hastalarının daha fazla sosyal bozulma ve depresif komorbidite gösterdikleri bulunmuştur. (Schneier ve ark. 1991,Turner ve ark. 1992, Herbert ve ark. 1992, Holt ve ark.)
Çekingen kişilik bozukluğu, fobik nevrozun bir versiyonu olarak ele alınabilir. Çekingen kişilik bozukluğu olan hastalar, aşın derecede utangaçtır, alay edilecekleri ya da eleştirilecekleri sosyal ortamlara girmekten çekinirler. Her ne kadar sosyal fobikler belirli ortamlara girseler de, çekingen kişilik bozukluğu olan kişinin algıladığı tehdit genellenmiştir. Çekingenliğin veya kaçınmanın savunucu bir tarafı vardır. Bu durum, bireyleri reddedilmekten, başarısızlıktan, dalga geçilmekten, eleştirilmekten korur. Çekingenlik veya utangaçlık bu hastalar için anahtar sözcüktür.

Çekingen Kişilik Bozukluğu’nun; Sosyal Fobi ile ortak özellikleri

Utanabileceği sosyal durumlardan korku duyma, Sosyal durumlardan uzak durma,Korku ya da sakınmaya bağlı olarak sosyal ya da mesleki işlevsellikte bozukluk şeklinde ortak özellikleri vardır. Çalışmalarda Sosyal Fobi ile Çekingen Kişilik Bozukluğunun arasındaki komorbidite oranı %60-100 arasında bulunmaktadır.

Daha önceki yazılarımızda ele aldığımız sosyal fobi tedavisi için kendi kendine yardım klavuzu ve utangaçlık ve sosyal fobi yazılarımız da ilginizi çekebilir.


Yayın tarihi: 03/02/2015


©Telif hakkı. Sitedeki yazılardan sitenin çalışır şekilde lingi verilmeden alıntı yapılamaz