Şifalı bitkiler ve sakinleştirici bitkisel ilaçlar
Bitkisel destekler diğer hastalıklarda olduğu gibi psikolojik sorunların tedavisine destek olarak kullanılabilmektedir. Birçok bitki ve besinin sakinleştirici, teskin edici özelliği vardır. Psikolojik sorunların tedavisinde hekim tarafından yazılacak ilaçlar ve terapi programları esastır. Bununla birlikte psikolojik sorunların tedavisinde kullanılabilecek bazı bitkisel desteklerin de olduğu bilinmektedir.
Bu bölümde sakinleştiriciler, yani rahatlatıcı özelliğe sahip bitkilerden bahsedeceğiz. Burada vereceğimiz bilgiler hastalıklara ilaç olarak düşünülmemelidir. Psikolojik sorunlar için kullanılan şifalı bitkiler daha çok önleyici ve destekleyici olarak düşünülmelidir. Bitkileri her derde deva gibi gösteren tacirlerle burada verilen bilgileri karıştırmayınız.
Sakinleştirici şifalı bitkiler
Kediotu kökü (Valeria):
Beyinde psikiyatrik ilaç gurubundan benzodiazepinlerin oluşturduğu etkiye benzer bir etki oluşturarak merkezi sinir sitemini yatıştırdığı düşünülmektedir. Sinirleri yatıştırıcı ve sakinleştirici etkisi çok olan bitkilerdendir. Hakkında 200 den fazla araştırma yapılan ve Valeriana olarak bilinen bu bitki ilacı Avrupada bazı ülkelerde uykusuzluk ve anklsiyete tedavisi için recetesiz ilaç olarak kullanılmaktadır. Psikolojik kökenli gerginlikleri giderici, kaygı, endişe, aşırı heyecan, gerilim tipi baş ağrısı ve migrene iyi gelir. Strese bağlı çarpıntıyı azaltır. Özellikle psikolojik kökenli uykusuzlukta kullanılır. Uyku getirici etksi vardır ve doğal uyku sağlar. Uykuya dalmayı ve uyku kalitesini artırır. Banyo kürü olarak da suyundan faydalınılmaktadır.Anksiyete için gün içinde 150-300mg, uykusuzluk ve diğer uyku sorunları için yatmadan 1 saat önce 300-500mg kullanılması tavsiye edilmektedir. Bir çay kaçığı bitkisi kaynamış suda 10 dakika demlenerek veya kıyılmış bir tatlı kaşığı kök 1 bardak soğuk suda 10 saat bekletildikten sonra içilir. Sürekli kullanılmamalıdır ve 5 hafta sonra kullanıma ara verilmeli, sonra devam edilmelidir. Diğer sedatif ilaçlar gibi bağımlılık yapmaz.
Karabaş Otu: Sakinleşetirici, sedatif(yatıştırıcı) etkisi vardır. Uykuya dalma sorunlarında kullanılır. Sigarayı bırakmaya karar verenlerin canı sigara istediğinde bu bitkiyi demleyip içmelerinin sigara isteğini giderdiği de söylenmektedir.
Nane yağı: Almanyada 4 yıl en iyi doğal ilaç seçilen nane rahatlatıcı ve anestezik etkisiyle bilinir.Sinirleri yatıştırıcı ve sakinleştirici özelliğinden dolayı, yorgunluk ve halsizlikte kullanılır.özellikle Migren ağrılarında her iki şakağa sürülüp masaj yapıldığında genişleyen damarları daraltıcı etkisiyle ağrıyı keser. Kas gevşetici ve nefes açıcı özelliğiyle kaygı ve stresle mücadelede faydalıdır.
Ihlamur: Ihlamurun içinde uçucu yağ, tanen, şeker, C ve P vitamini, reçine ve bazı enzimler bulunur.sakinleştirici etkisi vardır. Uyku sorunu yaşayanlar gece yatmadan önce içtiklerinde teskin edici, sakinleştirici etkisini hissedebilirler.
Rezene: Vucudu rahatlatıcı etkisi vardır. İştah sorunlaı yaşayan depresyon ve panik bozukluk hastalarında iştah artırmada kullanılabilir. Cinsel gücü artırır ve adet düzensizliğine iyi gelir. Strese bağlı mide ve bağırsak gazlarını giderici etkiye sahiptir.Bu nedenle stresin meydana getirdiği olumsuz bedensel sorunlarla mücadelede kullanılabilir.
Papatya: Demlenmiş papatya çayı sakinleştirici etkiye sahiptir. Papatyanın Valium adındaki antidepresanlar gibi etki oluşturarak bazı beyin reseptörlerini engelediği biliniyor. Pennsylvania Üniversitesi tarafından yapılan bir araştırmada yaygın anksiyete(kaygı bozukluğu) hastalarına 8 hafta süresince papatya takviyesi verildi ve süre sonunda endişe belirtilerinde önemli bir azalma olduğu gözlemlendi.
Lavanta: Lavantanın kişiye hoş gelen ve güven veren kokusunun anti-inflamatuar olabileceği belirtiliyor. yapılan bir araştırmada, dişhekimine giden hastaların lavanta yağı kokulu bir bekleme odasında beklediklerinde diş tedavisi ile ilgili daha az endişe duydukları bulunmuştur. Florida’da yapılan bir diğer araştırmada ise sınavdan önce lavanta yağı koklayan öğrencilerin sınav kaygısının azaldığı bulunmuştur.Bu özelliğiyle sınav kaygısına iyi gelen bitkiler arasında sayılmaktadır.
Kantoron otu:
Sarı kantaron tıbbi adıyla St.John's, yapılan son nöroendokrin çalışmalarında sarı kantaron özünün hipotalamus-hipofiz-adrenal eksen işlev kontrol genlerinin düzenlenmesinde rol oynadığı, serotonin, dopamin ve noradrenalin (norepinefrin) arasında sinaptozomal alımını inhibe ettiğini bildirilmiştir.(Institute of Pharmacology and Toxicology,Universitatsklinikum Munster, Germany). Sarı kantaron daha çok depresyon tedavisinde kullanılmaktadır.Özellikle hafif dereceli depresyonlarda kantaronun önemli faydalar sağladığı bilimsel araştırmalarla kanıtlanmıştır,bazı depresyon ilaçlarının yapımında da kantaron kullanılmaktadır.Amerin Journal da yayınlanan bilgilere göre Almanya'da doktorlar kantoronu kimyasal depresyon ilaçlarından 20 kat daha fazla öneriyorlar. British Medical Journal da yayınlanan yirminin üzerindeki araştırma makaleleri de sarı kantaronun orta ve hafif şiddetli depresyonda etkili olduğunu gösteriyor.
Psikolojik sorunların bitkisel tedavisinde yaygın olarak kullanılan kantaronun sarı kantaron ve kızıl kantoron olarak iki çeşidi vardır.Bitkisinden ve yağından faydalanılır. Bitkisi depresyon ve psikolojik kökenli alt ıslatmalarda, kaygı ve korkularda sakinleştirici, teskin edici olarak da kullanılmaktadır. Menopoz ve adet şikayetlerini azaltıcı etkisi vardır.
Sarı kantaronun kullanılmaması gereken kişi ve durumlar: Hamileler, gebe kalmayı düşünenler,çocuklar,kalp ve tansiyon,astıom, depresyon gibi ilaçları kullananlar, bipolar duygulanım bozukluğu ve şizofreni hastaları, Alzheimer(Alzaymır-demans) hastaları kantoron kullanmamalıdır. Yine anestezi altına girecek hastalar 2-3 hafta önce kantaron kullanmayı bırakmalı.
Oğul otu: Latince ismi Melissa officinalisdır. Oğulotu, uuzn yıllardır stres ve endişeyi azaltmak,uykuya yardımcı olmak için kullanılmaktadır. Günde 600 miligram oğul otu özü alanların daha sakin ve zinde oldukları yapılan bazı araştırmalarla belirlenmiştir. fazla tüketiminden kaçınmak gerekir çok fazla alındığında kişiyi daha fazla endişeli yapabilmektedir. Bu nedenle başlangıçta en az dozla başlanmalıdır. Oğul otu çay ve kapsül şeklinde kullanılabilir.
Lavanta: Lavantanın hoş ve güvenli kokusu anti-inflamatuar olabilir. Bir araştırmada, dişhekimine gelen hastaların lavanta yağı kokulu bir odada beklediklerinde daha az endişeli oldukları görüldü. Florida’da yapılan bir araştırmada ise sınavdan önce lavanta yağı koklayan öğrencilerin sınav hakkında daha az endişelendikleri belirlendi.
Şerbetçi otu:(Humulus lupulus)Teskin edici,sakinleştirici ve östrojen etkisi belirgin olan bir bitkidir. Sinirleri yatıştırıcı, uyku getirici ve östrojen etkisi ile bazı cinsel problemlerde kullanılır. Ayrıca iştah sorunu yaşayanlarda iştah açıcı olarak da kullanılır. Psikolojik kökenli kalp çarpıntılarında ve depresyonda yardımcı olarak kullanılabilir.
Alıç: Kalp ve damar sağlığı için faydalı olan alıç ayrıca stres ve anksiyete durumlarında yaşanan kalp çarpıntısı, göğüs sıkışması, nefes alış verişinde güçlük gibi kaygı belirtilerini kontrol etmede faydalıdır. Kurutulmuş alıç meyvaları, yaprağı veya çiçeği demlenerek içilebilir. Alıç, koroner kan damarlarının genişlemesini sağladığı için, damarlardan geçen kan miktarının artmasına yardımcı olur. Bu etki kendinizi daha dinç ve canlı hissetmenizi sağlar. Taze alıç çayı insomniya üzerinde de etkildir ve uykusuzluk sorunlarında kullanılabilir.
Çarkıfelek (Passiflora bitkisi): 
Eczanelerde ilaç olarak satılan Passiflora şurubu ve hapının elde edildiği bitkidir. Sakinleştirici olarak kullanılan passiflora bitkisi anksiyete (kaygı) bozukluklarında, panik atak kontrolünde ve uykusuluk gibi uyku sorunlarının tedavisinde kullanılmaktadır. Meyvesi de yenebilen passiflora bitkisinin meyvelerinin günde en fazla iki tane yenmesi gerekir. Bazı türlerinin meyveleri yenmediğinden yaprağının tercih edilmesi daha uygun olur. Yatıştırıcı ve sedatif etkisi nedeniyle fazla tüketildiğinde uyku hali ve halsizlik gibi sorunlara neden olur. Yapraklarında daha çok bulunan ve sakinleştirici etki oluşturan siyanid glukosid maddesi olgun meyvelerde de bulunur. Bu nedenle meyvesi tercih edildiğinde olgun meyveler yenmelidir. Genel kullanımda daha çok yaprakları çay yapılarak tüketilir. Özellikle meyvelerinin fazla tüketilmesi zararlı ve toksik etki oluşturduğu için fazla tüketilmemelidir. Hamileler ve 6 yaşın altındaki çocukjlar için araştırma olmadığından dikkat edilmelidir. Diğer yatıştırıcı ilaçlarla birlikte kullanımı ilaç etkileşimine neden olabilir. Bu nedenle başka psikiyatrik ilaçla birlikte kullanmadan önce doktora danışılmalıdır.
Psikolojimize iyi gelen gıdalar
Somon balığı: İçeriğindeki Omega 3 yağ asidi sayesinde, beyin, mutluluk hormonu olarak bilinen serotonin üretiyor. Somon dışında, uskumru ve sardalye gibi diğer yağlı balıklar da benzer etkiye sahip.
Süt: Kalsiyum ve triptofan açısından zengin. Kemik gelişimine katkıda bulunmasının yanısıra, sinirleri gevşetiyor, stres ve anksiyeteyi azaltıyor.
Ispanak: Anksiyete ve depresyona karşı etkili birçok mineral barındırıyor.
Çikolata: Özellikle bitter çikolata insanı mutlu ediyor. Polifenol sayesinde bilişsel faaliyet gelişiyor, feniletilamin ise konsantrasyon artırıp beynin keyif merkezini uyarıyor.
Peyniraltı suyu: Peynirin yan ürünü olan kesilmiş süt suyunda bolca triptofan bulunuyor. Bu amino asit de serotonin üretiminde kilit önemdedir.
