Travma sonrası stres bozukluğu ve tedavisi

Travma sonrası stres bozukluğu yaşayan kişi, gerçek bir ölüm ya da ölüm tehdidi, ağır bir yaralanma ya da kendisinin veya başkalarının fiziksel bütünlüğüne bir tehdit olayını yaşamış, böyle bir olaya şahit olmuş veya böyle bir olayla karşı karşıya gelmiştir.

travma sonrası stres bozukluğu-tssb Kişinin tepkileri arasında aşırı korku, çaresizlik ya da dehşete düşme vardır. TSSB de yaşamı tehdit eden bir travmatik olay vardır ve bunun sonucunda tekrarlayıcı, kaçınan davranışlar, duygudurumun olumsuz olarak değişmesi ve uyarılma ile İşlevsellikte bozulma ortaya çıkmıştır. Travmatik olaylar: İnsan elinden kasıtlı olarak çıkan taciz, tecavüz, saldırı gibi olaylar olabileceği gibi, kazalar ve deprem, sel gibi doğa olayları şeklinde de olabilir.

TSSB Tanı kriterleri

Gerçek ya da göz korkutucu bir biçimde ölümle; ağır yaralanmayla karşılaşmış ya da cinsel saldırıya uğramış olma:
Doğrudan örseleyici olay yaşama.
Başkalarının başına gelen olayları, doğrudan doğruya görme, tanık olma
Bir aile yakınının ya da yakın bir arkadaşının başına örseleyici, olay(lar) geldiğini öğrenme. Aile bireyinin ya da arkadaşının gerçek ölümü ya da ölüm olasılığı kaba güçle ya da kaza sonucu olmuş olmalıdır.
Örseleyici olayıın sevimsiz ayrıntılarıyla, yineleyici bir biçimde ya da aşırı bir düzeyde karşı karşıya kalma (örn.insan kalıntılarını toplayan ilk kişiler ; çocuk sömürüsü)
Örseleyici olay(lar)dan sonra başlayan, örseleyici olay(lar)a ilişkin, istenç dışı gelen aşağıdaki belirtilerin birinin (ya da daha çoğunun) varlığı:
Örseleyici olay(lar)ın yineleyici, istemsiz ve istençdışı gelen, sıkıntı veren anıları.
Not: Altı yaşından büyük çocuklarda, örseleyici olay(lar)ın kapsandığı konuların ya da bu olay(lar)ın birtakım yönlerinin dışa vurulduğu yineleyici oyunlar ortaya çıkabilir.
Örseleyici olay(lar)la ilişkili, yineleyici sıkıntı veren rüyalar.
Not: Çocuklar, içeriği belirsiz korkutucu rüyaşar görüyor olabilirler.
Kişinin örseleyici olay(lar) yeniden oluyormuş gibi hissettiği ya da davrandığı çözülme (dissosiyasyon) tepkileri (örn.geçmişe dönüşler).(Bu tür tepkiler, belirli bir görülme aralığında ortaya çıkabilirler; en uç biçimi, o sırada çevresinde olup bitenlerin tam olarak ayırdında olmamadır).
Not: Çocuklar, oyun sırasında, örselenmeyle ilgili yeniden canlandırma yapabilirler.
Örseleyici olay(lar)ı simgeleyen ya da çağrıştıran iç ya da dış uyaranlarla karşılaşınca yoğun ya da uzun süreli bir ruhsal sıkıntı yaşama.
Örseleyici olay(lar)ı simgeleyen ya da çağrıştıran iç ya da dış uyaranlara karşı fizyolojiyle ilgili belirgin tepkiler gösterme.
Örseleyici olay(lar)dan sonra ortaya çıkan, örseleyici olay(lar)a ilişkin uyaranlardan sürekli bir biçimde kaçınma:
Örseleyici olay(lar)la ilgili ya da yakından ilişkili, sıkıntı veren anılar, düşünceler ya da duygulardan kaçınma ya da bunlardan uzak durma çabaları.
Örseleyici olay(lar)la ilgili ya da yakından ilişkili, sıkıntı veren anılar, düşünceler ya da duyguları uyandıran dış anımsatıcılardan (insanlar, yerler, konuşmalar, etkinlikler, nesneler, durumlar) kaçınma ya da bunlardan uzak durma çabaları.
Örseleyici olay(lar)ın ortaya çıkmasından sonra başlayan ya da kötüleşen, örseleyici olay(lar)a ilişkin bilişlerde ve duygudurumda olumsuz değişiklikler olması:
Örseleyici olay(lar)ın önemli bir yönünü anımsayamama (özellikle unutkanlık çözülmesine [dissosiyatif amnezi] bağlıdır ve baş yaralanması, alkol ya da madde kullanımına bağlı değildir).
Kendisi, başkaları ya da dünya ile ilgili olarak, sürekli ve abartılı olumsuz inanışlar ya da beklentiler (örn.’’Ben kötüyüm’’, ‘’Kimseye güvenilemez’’, ‘’Dünya tümüyle tehlikeli bir yerdir’’, ‘’Bütün sinir sistemim kalıcı olarak bozuldu’’).
Örseleyici olay(lar)ın nedenleri ve sonuçlarıyla ilgili olarak, kişinin kendisini ya da başkalarını suçlamasına yol açan, süreklilik gösteren, çarpık bilişler.
Süreklilik gösteren olumsuz duygusal durum (örn. korku, dehşet, öfke, suçluluk ya da utanç).
Önemli etkinliklere karşı duyulan ilgide ya da katılımda belirgin azalma.
Başkalarından kopma ya da başkalarına yabancılaşma duyguları.
Sürekli bir biçimde, olumlu duygular yaşayamama (örn. mutluluğu, doyumu ya da sevgi duygularını yaşayamama).
Örseleyici olay(lar)ın ortaya çıkmasıyla başlayan ya da kötüleşen, örseleyici olay(lar)la ilintili, uyarılma ve tepki gösterme biçiminde belirgin değişiklikler olması:
İnsanlara ya da nesnelere karşı sözel ya da sözel olmayan saldırganlıkla dışa vurulan, kızgın davranışlar ve öfke patlamaları (bir kışkırtma olmadan ya da çok az bir kışkırtma karşısında).
Sakınmaksızın davranma ya da kendine zarar veren davranışlarda bulunma.
Her an tetikte olma hali.
Abartılı irkilme tepkisi gösterme.
Odaklanma güçlükleri.
Uyku bozukluğu (örn. uykuya dalmakta ya da uykuyu sürdürmekte güçlük ya da dingin olmayan bir uyku uyuma).
Bu bozukluğun süresinin bir aydan daha uzun sürmesi.

TSSB görülme sıklığı

Kadınlarda daha sık görülmektedir. İnsan elinden çıkan kasıtlı olaylar dan sonra da daha sık ortaya çıkar; çünkü beklenmedik durumların tarvmatik etkisi daha fazladır. Sağlık çalışanları ve yardım ekiplerinde bu tip olaylara hazırlıklı olduklşarı için daha nadir görülür.

Başka hastalıklarla ilişkisi:

Travmalar çeşitli psikiyatrik ve fiziksel hastalıkların ortaya çıkmasında önemli bir role sahiptir. Travma sonrası stres bozukluğu tanısını alanların %50' sinin en az 3 farklı tanı daha aldığı belirtilmiş. Duygudurum bozuklukları ve anksiyete tanıları genelde TSSB ye eşlik etmektedir. Bu tanılar kişiye özgü olarak birincil ya da ikincil tanılar olabilir. TSSB'ye bağlı olarak fibromiyalji, migren, kronik ağrı, spastik kolon sendromu, kalp krizi, adet düzensizlikleri ve erken doğum gibi bedensel ve fizyolojik sorunlar da oluşabilmektedir. Bu şikayetlerle doktora başvuran bazı kişilerde sorgulandığında TSSB tespit edilebilmektedir. Yine kanser, kalp hastalığı gibi bazı ciddi hastalık tanılarının öğrenilmesi de Travmatik strese neden olabilmektedir.

Travmatik yas ve belirtileri

Sevdiği bir kişinin kaybedilmesi ve bu kaybın üzerinden altı ay geçmesine rağmen hemen hemen her gün ya da günlük işlevselliği etkileyecek şekilde kayıp nesnesine karşı özlem duygusu yaşanır. Ölen kişiye karşı bitmeyen bir özlem duyulabilir, yapılanlar veya yapılamayanlarla ilgili pişmanlıklar yaşanabilir. Eşyaları kaldırılmaz, varmış gibi yaşanır. Sanki birgün çıkıp gelecekmiş gibi hissedilir. Kayıp bir türlü kabullenilemez. Hayatın anlamsız gelmesi ve onsuz bir hayattan tad alamama,

Travma sonrası stres bozukluğu tedavisi

TSSB tedavisinde Bilişsel davranışçı terapilerin (BDT) etkili olduğu gösterilmiş,BDT ile bilişsel yeniden yapılandırma, öz hareketleriyle duyarsızlaştırma (EMDR), psikoeğitim, yaşamdaki stresin azaltılması, travmayla ilgili anı ve ipuçlarına aşamalı olarak maruz bırakma yöntemlerinin tedavide faydalı olduğu bulunmuştur.

Travma sonrası stres bozukluğu tedavisinde EMDR

MDR- Göz Hareketleriyle Duyarsızlaştırma ve Yeniden İşleme- savaş stresi, taciz, doğal afetler veya çocukluk döneminde yaşanan üzücü olaylar gibi rahatsız edici yaşam deneyimlerinin neden olduğu duygusal sorunların yanı sıra, fobi, performans kaygısı, panik bozukluk, beden algısının bozukluğu, çocuklarda travma belirtileri, yas, kronik ağrı ve başka sorunların tedavisinde kullanılan psikolojik bir yöntemdir. EMDR, psikodinamik, bilişsel, davranışsal ve danışan merkezli yaklaşımlar gibi çok iyi bilinen farklı yaklaşımların öğelerini bir araya getiren bir yöntemdir.

Travma sonrası stres bozukluğunun tedavisinde kullanılan EMDR yöntemi hakkında daha fazla bilgi edinin
Çocuklarda travma sonrası stres bozukluğu hakkında daha fazla bilgi edinin

Yayın tarihi: 16/06/2015

© İzinsiz alıntı yapılamaz. web sitelerine kısmi alıntılar için izin verilen kaynak gösterme şekli:
www.onlineterapiler.com sitesinden alınmıştır (link çalışır ve arama motorlarınca taranabilir şekilde eklenmelidir).