Tıkınırcasın yeme bozukluğu (aşırı yeme krizi) ve tedavisi

Aşırı yeme isteği şeklinde gelen krizlerle seyreden bir sendromdur.Herkes zaman zaman yemesi gerekenden fazla yer. Hatta kişinin hayatında sıkıntı, stres, üzüntü yüzünden normalden daha fazla yediği dönemler olabilir. Her aşırı yeme durumu uzun sürecek, aşırı yeme bozukluğuna ya da bulimiya nervozaya zemin hazırlayacak diye bir kural yoktur. Tüm aşırı yeme bozuklukları da uzun süreli ve ciddi düzeyde olmayabilir.Tıkınırcasına yeme bozukluğunda ise durum daha ciddidir. Karbonhidrat ve şeker açısından zengin besinlere yönelim daha sıktır. Arkasından suçluluk ve pişmanlık duygusu gelir. Aşırı yemek atakları genellikle evde yalnızken,tatil günleri ve akşamları daha çok baş gösterir.

 

Aşırı yemek yeme krizi olanların Genelde şu söylemleri vardır: ‘’Sıkıntıdan yiyorum’’, ‘’Canım sıkıldı yedim”

Tepkisel aşırı yeme bozukluğu olan kişiler çoğu zaman duyguları ile yüzleşmemek için yemeği kullanır. Yemek bir tür uyuşturucu gibidir ve duygusal anestezi sağlar.Günlük hayatın getirdiği stresle baş etmek,ilişki problemlerini çözmeyi ertelemek ve kişinin içindeki boşluğu doldurmak için  yemek en kolay ulaşılabilen bir araçtır.Kişiyi kısa bir süre de olsa düşünmek istemediği tüm problemlerden uzaklaştırıp sakinleştirir.Kişide geçici bir rahatlama sağlar. Günlük hayatın getirdiği stresle baş etmek,ilişki problemlerini çözmeyi ertelemek ve kişinin içindeki boşluğu doldurmak için  yemek en kolay ulaşılabilen bir araçtır.Kişiyi kısa bir süre de olsa düşünmek istemediği tüm problemlerden uzaklaştırıp sakinleştirir.Kişide geçici bir rahatlama sağlar.

 

DSM-5 tanı ölçütleri: (DSM V)

A) yenileyici tıkınırcasına yeme dönemleri. Bir tıkınırcasına yeme dönemi aşağındaki her ikisi ile belirlidir.

1)Benzer koşullarda, benzer sürede, çoğu kişinin yiyebileceğinden açıkça daha çok yiyeceği, ayrı bir zaman biriminde yeme

2) Bu dönem sırasında, yemek yemeyle ilgili denetiminin kalktığı duyumunun olması

B) Tıkınırcasına yeme dönemlerine aşağındakilerden üçü ya da daha fazlası eşlik eder.

1) Olağandan çok daha hızlı yeme.

2) Rahatsızlık verecek düzeyde tokluk hissedene dek yeme

3) Bedensel açlık duymuyorken aşırı ölçüde yeme

4) Ne denli yediğinden utandığı için kendi başına yeme

5 ) Daha sonra kendinden tiksinme, çökkünlük yaşama yada büyük bir suçluluk duyma

C) Tıkınırcasına yeme ile ilgili olarak belirgin bir sıkıntı yoktur.

D) Tıkınırcasına yeme davranışları,ortalama üç ay içinde en az haftada bir kez olması

E) Tıkınırcasına yeme, bulimiya nervozada olduğu gibi yenileyen uygunsuz ödünleyici davranışlar eşilik etmez ve tıkınırcasına yeme yalnızca bulimiya nervoza ya da anoreksiya nervozanın gidiş sırasında ortaya çıkmamaktadır.

Ayırıcı tanı:

Yeme bağımlılığını aşırı yemeden ayıran kişinin stresli,öfkeli,üzgün olduğu zamanlarda belli besinleri tüketmesi ve bu besinleri tüketmeden rahatlayamacayağını düşünmesidir. Yeme bağımlılığı aşırı yeme bozukluğundaki gibi belli zaman dilimi içinde kontrolden çıkmışçasına yeme şeklinde seyretmez. Yeme bağımlılığı daha çok kişinin belli besinlere olan bağımlılığıdır. En çok çikolata, cips, markarna, unlu gıdalar tüketilir. Yeme bağımlılığını aşırı yemeden ayıran kişinin stresli,öfkeli,üzgün olduğu zamanlarda belli besinleri tüketmesi ve bu besinleri tüketmeden rahatlayamacayağını düşünmesidir. Daha çok gün içine dağılan ve süreklilik gösteren bir yeme durumu veya yemek düşünme durumudur. Bulimiya nervozada olduğu gibi yenileyen uygunsuz ödünleyici davranışlar eşilik etmez.

 

Tıkanırcasına yeme bozukluğu tedavisi

Yeme bozuklukları kağıttan yapılan kulelere benzer. En alttaki kartı çekince diğer kartlar da düşer.Yani kişide yeme bozukluğu yaratan en etken  sebebi ve duyguyu bulup üzerine gidince en üstte bulunan kart yani yeme bozukluğu yıkılır. Birden çok sebebin bir arada olması tedaviyi güçleştiren etkenlerden bir tanesidir. Yeme bozukluğu olan kişilerin çoğu stresli durumlarla başa çıkmayı hiç öğrenmemiş ve her zaman yemeği bir baş etme yöntemi olarak kullanmıştır. Özellikle depresyon ve kaygı bozuklukları aşırı yeme bozukluğuna sebep olabileceği gibi yeme bozuklukları da  bu psikolojik rahatsızlıkların sebebi olabilir.Bu yüzden birbirinden kesin çizgilerle ayırmak güçtür.Tıkınırcasına (aşırı) yeme duygusal sebepler ortadan kaldırılmadıkça bir kısır döngü olarak hayat boyu devam edebilir. Yeme bozuklukları ciddi bir duygusal problemdir. 

Tedavi aşamaları ve yöntemleri şunlardır:

• Davranışçı kilo kontrol programları

• BDT etkili

•  Farmakoterapi

• Psikiyatrist

• Psikolog

• Diyetisyen

Tıkanırcasına yeme bozukluğu tedavisinin amacı, kişinin yeme davranışında kontrol kazanmasına yardım etmektir. Tedavi genelde psikoterapi ile yemek ve kiloya karşı sağlık tavırları geliştirmeye yönelik bilişsel-davranışçı terapi uygulanır. Terapilerde bireyde alternatif davranışlar geliştirme, hedef koyma, ödül verme, yeme kalıplarını normalleştirme gibi yöntemler uygulanır.  Bilişsel yapılandırma dışında  ilaç tedavisi ve besin danışmanlığı diğer uygulanan tedavi yöntemleridir.

 

Tıkanırcasına yeme (Aşırı yeme) sorunu olan vaka örneği

Aşırı yeme ataklarıyla baş edemeyecek duruma geldiğimi hissediyorum şu son birkaç haftada. Daha önceleri de olmuştu ama bu kez çok şiddetli hissediyorum.Yediklerimin bazen ne olduğunu bile bir önemi olmuyor,bazen midem bulanana kadar yiyorum,artık canım yanıyor,boğazım yanıyor,içim acıyor resmen.Yedikten sonra içine çöken pişmanlığı tabii ki de saymıyorum bile. Aslında meşgul olabileceğim,kafamı dağıtabileceğim çok fazla şey var fakat bir an bir şey oluyor ve ben kendimi kaybediyorum.Kendimi bu yüzden çok kötü hissediyorum.Rüyalarımda bile bununla mücadele ediyorum.Yavaş yavaş engellemeye çalışıyorum,ama çok küçük bir şey bile beni yıldırmaya yetiyor sanırsam.

 

Yayın Tarihi: 30/04/2015