Şizoid kişilik bozukluğu nedir ve tedavisi nasıl yapılır

Şizoid kişilik bozukluğu olanlar yakın ilişkiler kurmaktan ve topluma karışmaktan çekinirler. İçe dönük, yalnız, duygusal olarak soğuk ve mesafeli kişilerdir. Genelde yalnız yaşamayı yeğlerler. Başkalarıyla birlikte olmaktan zevk almazlar. Duygularını da kolay kolay belli etmezler. Sevinçlerini ve üzüntülerini dışarıdan anlamak zordur. İzole bir yaşam sürerler.Yüz ifadeleri donuktur. Eğlenmekten ve sosyal aktivitelerden kaçınırlar. Sırdaşları ve arkadaşları yoktur. Ancak birinci dereceden akrabalar yakın arkadaşları olabilir.

Şizoid kişilik özellikleri nelerdir

Şizoid kişilik bozukluğunun başlıca özelliği yaşam boyu toplumsal ilişkilerde çekingenlik gösterme, yakın ilişkiler kurmaktan kaçma ve sosyal ortamlarda duygularını anlatmada yeterli olamama örüntüsüdür. Bu bozukluk genç erişkinlik döneminde başlar ve değişik koşullar altında ortaya çıkar. Şizoid kişilik bozukluğu olanlar içe dönük kişilerdir ve soğuk bir izlenim verirler. Davranışlarında uyuşukluk ve ilgisizlik vardır. Sessiz ve uzaktırlar. Çoğunlukla göz temasından kaçınırlar. Sosyal olmayan bir yapıları vardır. Önemli yaşam sorunlarına tepki vermezler ve pasif bir tavır takınırlar. Şizoidlerin birinci derece akrabaları dışında yakın arkadaşları ve sırdaşları yoktur.

Yakın ilişkiye giremez ve girmekten zevk almazlar. Başka insanlarla zaman geçirmek yerine kendi başlarını kalmayı seçerler. Toplumdan uzak ve yalnız yaşamayı severler. Kolay arkadaşlık kuramazlar. Çoğu kendi halinden memnundur. Kendilerini çekingen bulurlar. Sevinçleri, hüzünleri ve öfkeleri dışardan kolayca anlaşılmaz. Öfkelenme ya da neşelenme gibi duyguları nadiren yaşadıklarını söylerler. Öfkelenseler bile bunu dışa vuramaz ve bu duyguları yokmuş gibi görünürler. Başkalarının onlar hakkında ne düşündüğü ya da hissettiği onları fazla ilgilendirmez. Eleştiriler ve övgülerle ilgilenmezler. Başkalarının kendisini farklı algılamalarına rağmen bu konuda herhangi bir rahatsızlık hissetmezler.
Toplumsal becerilerden yoksundurlar. İnsan ilişkilerinin az olduğu iş ya da hobileri vardır. Rekabetin olmadığı işleri tercih ederler. Tutkuları yoktur.
Tek başlarına çalıştıklarında daha başarılı olabilirler. Genellikle tek bir konuya odaklanır ve Cinselliğe karşı ilgisizdirler, cinsel istekleri nadiren belirir ve bu yüzden genellikle evlenmezler.Direkt olarak duygularını belli etmeseler de iç dünyasında aşırı duyarlıdırlar. Konuşmaları yavaş ve tek düzedir.Sorulan sorulara kısa ve net cevaplar verirler. Ne demek istediklerini anlamak zordur.Hafıza fonksiyonları iyidir. Stresli oldukları durumlarda kısa süreli psikotik dönemler yaşayabilirler.

Şizoid Kişilik özellikleri şu başlıklar altında sıralanabilir:

Kendilerine Bakışları: Kendi kendilerine yettiklerine ve yalnız yaşayabileceklerine inanırlar.Hareketli, bağımsız ve tek başına yapılan işlerde başarılı olacaklarını düşünürler. Kararlarını kendi başlarına verip sürdürebileceklerine inanırlar.
Diğerlerine bakışları: Her işe burunlarını sokan, rahatsız edici. Yakınlığı, diğer insanların kendilerini kontrol edeceği bir durum olarak görürler.
Temel şemaları: "Temelde yalnız biriyim." "Diğer insanlarla yakın ilişkilerden pek hayır gelmez ve içinden çıkılmaz sonuçlara yol açar." "Yakın ilişkiler özgürlüğümü engeller.“
Fonksiyonel Olmayan İnançları: "Eğer çok yakınlaşırsam insanlar çengel atarlar." "Tam anlamıylaözgür ve hareketli olmazsam mutlu olamam.“
Stratejileri: "Çok yaklaşma." "Mesafeni koru." "Kendini verme." "Olabildiğince diğer insanlardan uzak kal." "Belli işler için biraraya gelip (mesleki faaliyetler, seks) daha sonra uzak dur.“
Temel Korkuları: Sınırların belirsizleştiğine ilişkin herhangi bir işaretten çok rahatsız olurlar.
Tipik Davranışları: Kendi halinde bir yaşam tarzı seçmek. Kimseye karışmamak, kimsenin sorumluluğunu almamak.
Duyguları: Mesafelerini korudukları sürece hafif bir keder duygusu yaşayabilirler. Yakın bir ilişkiye zorlanırlarsa, anksiyeteleri çok artabilir. Histerionik kişiliklerin tersine, duygularını hiç birşekilde belli etmezler. Böylece etraflarında yoğun duygu yaşamazmış gibi bir izlenim bırakırlar.

Şizoid Kişilik Bozukluğu Tanı Ölçütleri nelerdir

A. Aşağıdakilerden dördünün (ya da daha fazlasının) olması ile belirli, genç erişkinlik döneminde başlayan ve değişik koşullar altında ortaya çıkan, sürekli, toplumsal ilişkilerden kopma ve başkalarıyla birlikte olunan ortamlarda duyguların anlatımında kısıtlı kalma örüntüsü:
(1) ailenin bir parçası olamadığı gibi, ne yakın ilişkiye girmeyi ister, ne de yakın ilişkilere girmekten zevk alır
(2) hemen her zaman tek bir etkinlikte bulunmayı yeğler
(3) başka biriyle cinsel deneyim yaşamaya karşı ilgisi olsa bile çok azdır
(4) alsa bile çok az etkinlikten zevk alır
(5) birinci derece akrabaları dışında yakın arkadaşları ya da sırdaşları yoktur
(6) başkalarının övgü ya da eleştirilerine karşı ilgisiz görünür
(7) duygusal soğukluk, kopukluk ya da tek düze bir duygulanım gösterir
B. Sadece Şizofreni, Psikotik Özellikler Gösteren bir Duygudurum Bozukluğu, başka bir Psikotik Bozukluk ya da Bir Gelişimsel Bozukluğun gidişi sırasında ortaya çıkmamaktadır ve genel tıbbi bir durumun doğrudan fizyolojik etkilerine bağlı değildir.

Şizoid kişilik bozukluğunu ortaya çıkartan nedenler

Şizoid kişilik bozukluğunun temeli erken çocukluk dönemidir. Erken çocukluk döneminde soğuk ve ilgisiz yaşayan çocuklarda, ileri dönemlerde ilişki ve kişilerarası bağlantıların önemli ya da gerekli olmadığı şeklinde bir düşünce tarzı gelişimi ile ilişkili olduğu söylenebilir.
Çocukluk döneminde aile ilişkilerinin bozuk ve çarpık olmasıyla ve çocuğun yalnız olması, yaşıtlarıyla arkadaşlık kurmada sorun yaşamasıyla da ortaya çıkabilir. Araştırmalarda genellikle soğuk ve duygusal yönden fakir bir çocukluk bulunmaktadır.
Genetik yanının olup olmadığı bilinmemektedir “Uzak ve soğuk anne babanın çekingen, kaygılı ve içe dönük bir çocukla ilişkisinin sonucu, şizoid bir birey olabilmektedir.” Çocukluk ve ergenlikte şizoid özellikler gösteren çocukların önemli bölümü ileride şizoid kişilik bozukluğu geliştirmektedir..

Şizoid kişilik bozukluğunun görülme sıklığı
Toplumun % 7,5’unu etkilediği öne sürülmektedir. Erkeklerde kadınlara oranla iki kat daha fazla görülür.
Hastalığın Gidiş ve Sonlanışı
Şizoid kişilik bozukluğu tüm kişilik bozuklukları gibi uzun sürelidir. Ancak yaşam boyu olması şart değildir.

Şizoid kişilik bozukluğu tedavisi

Seçilecek olan tedavi psikoterapidir. Paranoidler gibi şizoidler de kendilerinden tedaviye gelmezler. Şizoid hastalar tedavinin başlarında uzak olsalar bile zamanla terapiste güven gelişince kendilerini ve kendi içinde yaşadıkları dünyayı anlatmaya başlarlar. “Tedavide amaç hastanın anlamlı yakın ilişkiler kurup kuramayacağıdır. Grup terapisinde şizoid hastalar uzun süre sessiz kalırlar. Tedavi esnasında diğer insanlar tarafından kabul görünce ve zamanla grup üyeleri onun için önemli hale gelir. Sosyal bir ortam oluşabilir.” Buna ek olarak bazı durumlarda ilaç tedavisi de uygulanabilir.

Şizoid Kişilik bozukluğu vaka örneği

Örnek vaka: Yalnızlığı Seçen Bir AdamBay S., 38 yaşında bekar bir laboratuvar teknisyeni. Projelerde takım ruhuna uyum göstermekte zorlanmasından ötürü, bir akademisyen olan patronu tarafından gönderilmiş. Son 5 yıldır Bay S. laboratuvarda neredeyse tek başına çalıştığı bir projede görevli ve son derece başarılı. Bay S.'nin patronunun yakın bir zamanda aldığı yeni bir ödenek, Bay S.'nin görevine devam etmesine olanak tanıyor, fakat projenin geniş çapta büyümesini gerektiriyor. Bu nedenle Bay S.'nin patronu laboratuara yeni elemanlar almış ve Bay S.'nin onları yetiştireceğini düşünüyor. İşe yeni giren elemanların çoğu, Bay S.'nin birlikte çalışılabilecek ve bir şeyler öğrenilebilecek biri olmadığını söyleyerek, 3 hafta içinde işten ayrılmışlar. Hiçbir biçimde rehberlik etmediğinden, düşmanca ve küstahça davrandığından şikayet etmişler. Üçüncü kişinin de işten ayrılmasının ardından patronu Bay S. ile görüştüğünde, Bay S. uysal ve şaşırmış bir görüntü sergilemiş. Elinden geleni yapmaya çalıştığını ve şikayetlerin nedenini anlayamadığını söylemiş. Görevindeki değişiklikten dolayı sıkıntı yaşadığını ve kendisinden beklenenin ne olduğunu tam olarak bilemediğini kabul etmiş. Patronu eskiden beri Bay S.'nin çalışmasının titizliğinden ve doğruluğundan memnun ve onu kaybetmek istemiyor, fakat Bay S.'nin başkalarıyla birlikte çalışmayı ve onlara bir şeyler öğretebilmeyi becerememesi durumunda projesinin tehlikeye düşeceğinin farkında. Bu nedenle Bay S.'ye yeni görevleri ile ilgili olarak profesyonel yardım alması gerektiği söylemiş ve böylece Bay S. değerlendirmeye gelmiş. ilk görüşmede Bay S. kendisini başkalarıyla ilişkiye zorlandığında hep sıkıntılı ve uyumsuz hisseden, yalnızlığı seven biri olarak tanımlıyor. Ailesinden her zaman ayrı yaşamış. Yetişme çağındaki yaşantısını anlatması istendiğinde Bay S.'nin hiçbir zaman yakın bir dostu olmadığı, takımlara seçilmediği, hiçbir okul etkinliğine katılmadığı ortaya çıkıyor. Bay S. bu gerçekleri yansız bir üslupla tanımlıyor ve bütün bunlardan mutsuz görünmüyor. Hiç kimseyle flört etmemiş, hiç cinsel deneyim yaşamamış ve başka birinden böyle bir talep geldiğinde de istek duymamış. Bilime olan ilgisi, 13. yaş gününde aldığı bir kimya setiyle başlamış. O günden sonra, ilk gençlik yıllarını uzun saatler boyunca tek başına deneyler yaparak geçirmiş. Boş zamanlarını bilgisayar oyunlarıyla geçiriyor.

Şizoid kişilik bozukluğu örnek vakası-2

....bey, 24 yaşında, bekar, gece vardiyasında hastabakıcı olarak görev yapıyor. Gündüzleri de üniversiteye devam ediyor. Daha az insanla temas ettiği için ve kendisinden daha az şey talep edildiği için gece çalışmayı seviyor. Üstü olan kişi sıklıkla uyuduğu için rahatlıkla kitap okuyabiliyor. Uyumadığı zamanlarda vücut geliştirme egzersizleri yapıyor. Kendini aynada çıplak izlemek ve vücuduyla gurur duymak çok hoşuna gidiyor. Sonrasında da dekatlonda olimpiyat madalyası kazandığı fantezisini kuruyor. Ayrıca lise yıllarında beğenip te bir türlü konuşamadığı kız için de çekici olabilecek muhteşemlikte bir vücuda bir gün sahip olabilmenin hayalini kuruyordu. Evlatlık olmasından dolayı büyük utanç duyuyordu. Biyolojik annesinin onu reddetmiş olmasının onun istenmiyor oluşunun bir işareti olduğunu ve herkesin de eğer yakınlaşırlarsa onu reddedeceğini düşünüyordu. Göstermeci tavırları oluyordu. Kadınların kendisini çıplak görmesini sağlamak için çeşitli oyunlar yapıyordu. Bir keresinde kadınlarla erkeklerin soyunma odalarının tabelalarının yerini değiştirmişti.Bu göstermeci tavrı yasala sonuçlara yol açabilir düşüncesiyle grup terapisine başlamaya karar vermişti. Daha önce 2 yıl boyunca bireysel terapiyi denemiş, ancak seanslarda neredeyse hep sessiz kalmıştı. Sonunda her ikisi de terapinin sonlanmasının iyi olacağına karar vermişlerdi. Grup terapisinde uzun süre sessiz kaldıktan sonra lisedeki kız arkadaşından söz etmeye başlamıştı. Gruptan bir kız “Neden çıkma teklif etmedin? Çekici bir adamsın” dediğinde, kimsenin ona daha önce böyle bir şey söylemediğini ifade etmişti Bu özgüven artışından sonra Burhan bey daha çok konuşmaya başlamıştı, hatta göstermeciliğinden bile söz bile ediyordu. Ancak grup tatil için ara verdiğinde kendini terk edilmiş hissetti ve tekrar kötüleşti.

Şizoid kişilik bozukluğu için videolu örnek vaka:

http://www.youtube.com/watch?v=KdzA9FFryfI

Yayın tarihi: 20/04/2015

© İzinsiz alıntı yapılamaz. web sitelerine kısmi alıntılar için izin verilen kaynak gösterme şekli:
www.onlineterapiler.com sitesinden alınmıştır (link çalışır ve arama motorlarınca taranabilir şekilde eklenmelidir). Bu makale Esenyurt Üniversitesi Klinik Psikoloji Yüksek lisans programı ders notlarından alıntılar içermektedir.