Bipolar bozukluk ve tedavisi (İki Uçlu Bozukluk)

Bipolar bozukluk nedir?
Bipolar bozukluk hayatın harhangi bir evresinde manik atakların eşlik ettiği bir psikolojik hastalıktır. Hastalığın taşkınlık ve çökkünlük olmak üzere iki ucu vardır.

Hasta psikolojik tedaviye çökkünlük ya da taşkınlık şikayetleriyle gelir. Hasta çökkünlük şikayetleriyle gelse dahi daha önce birkaç gün boyunca süren, başkalarının yadırgadığı ya da hasta olabileceğini düşündüğü çok para harcama, uyku ihtiyacında azalmaı, hareket ihtiyacında artış gibi enerjik bir dönem geçirip geçirmediği mutlaka sorulmalıdır.

Bu ayırıcı tanı için çok önemlidir. Tek uçlu bozukluklarda kullanılan antidepresan ilaçlar da hastada mani dönemini tetikleyebimektedir.

Bipolar Bozukluğun Gözlemlenen Belirtileri:

Genel Görünüm ve Dışa vuran Davranış: Canlı, aşırı güvenli, renkli giyim, bazen yorgun görünüm, iyilik hali (bulaşıcı), öfori vardır. Konuşma basınçlıdır ve fikir uçuşması vardır. Duygulanımda; coşku, aşırı neşe (öfori), öfke, duygu durumda oynamalar. Bazı hastalarda karma duygulanım gözlenir.

Bilişsel Yetiler: Bilinç açık, yönelim, bellek, algılama yerinde, dikkat artmış ama odaklanma sorunu var. Yanılsamalar fazla, psikotik manide varsanılar (genelde duygu durumla uyumlu büyüklük belirten sesler).

Düşünce içeriği: Çağrışımlar (düşünce süreci) hızlanmış, artmıştırtır. Düşüncenin içeriği artan benlik saygısını yansıtır niteliktedir (makromanyak sanrılar).

Hareketler (Devinim): Hareketler atmış ve hızlanmıştır. Zevk veren uğraşlara aşırı ilgi gözlenir. Nadiren çok şiddetli manide katatoni gözlenebilir (kötü prognoz).

Bedensel ve fizyolojik belirtiler: Bipolar bozukluğu olan kişilerde iyilik döneminde uyku birden bozulur. Fizyolojik ihtiyaçları karşılayamama nedeniyle yorgunluk görülür.

Bipolar bozukluğun mani dönemi için tanı ölçütleri DSM 5
Hipomani Dönemi

A- Kabarmış, taşkın ya da çabuk kızan, olağandışı ve sürekli bir duygu durumunda, amaca yönelik etkinlikte ve içsel güçte sürekli artışın gözlendiği bir dönemin en az bir hafta süreyle, neredeyse her gün, günün büyük bir bölümünde bulunması.
B- Duygu durum bozukluğunun olduğu ve içsel güçte ya da etkinlikte artma olduğu dönem boyunca, aşağıdaki belirtilerden en az üçü varsa dördü belirgin derecede vardır ve bunlar olağan davranışlardan önemli ölçüde farklıdır.
B-1. Benlik saygısında abartılı bir artış ya da büyüklük düşünceleri
B-2. Uyku gereksiniminde azalma
B-3. Her zamankinden daha konuşkan olma ya da konuşmaya tutma
B-4. Düşüncelerin uçuşması ya da düşüncelerin sanki birbiriyle yarışıyor gibi birbiri ardı sıra geldiğine ilişkin öznel yaşantı
B-5. Dikkatin basit bir dış uyaran tarafından kolayca dağılması
B-6. Amaca yönelik etkinlikte artma (toplumsal olarak, işte ya da okulda ya da cinsel bağlamda) ya da psikodevinsel kışkırma (ajitasyon)
B-7. Kötü sonuçlar doğurabilecek etkinliklere aşırı katılma (örn. aşırı para harcama, düşüncesiz cinsel girişimlerde bulunma ya da gereksiz iş yatırımları yapma)

C. Bu dönem, kişinin belirtisiz olduğu zamanlarda olduğundan çok daha değişik,işlevsellikte belirgin bir değişikliğin görüldüğü bir dönemdir.
D. Duygudurum bozukluğu ve işlevsellikte olan değişiklik başkalarınca gözlenebilir.
E- Duygu durum bozukluğu, toplumsal ya da işle ilgili işlevsellikte belirgin bir düşmeye neden olur ya da kişinin kendisine ya da başkalarına kötülüğünün dokunmaması için hastaneye yatırılacak kadar ağırdır ya da psikotik özellikleri vardır.
F- Bu dönem, bir maddenin (örn. kötüye kullanılabilen bir madde, bir ilaç, bir başka tedavi) ya da başka bir sağlık durumunun fizyolojisiyle ilgili etkilerine bağlanamaz.

Not: Antidepresan tedavi (örn. ilaç tedavisi, elektrokonvülsif terapi) sırasında ortaya çıkan ve söz konusu tedavinin fizyolojiyle ilgili etkilerinin ötesinde sendrom düzeyinde süren tam bir hipomani dönemi, bir hipomani dönemi tanısı için yeterli bir kanıttır. Ancak bir ya da iki belirti (özellikle antidepresan kullanımından sonra ortaya çıkan çabuk kızmada artış, sinirlilik ya da kışkırma belirtileri) bir hipomani dönemi tanısı için ne yeterli sayılmalı,ne de ikiuçlu bozukluğa yatkınlığın bir göstergesi olarak görülmelidir (1).

Majör Depresyon Dönemi

A. Aynı iki haftalık dönem boyunca, aşağıdaki belirtilerden beşi (ya da daha çoğu) bulunmuştur ve önceki işlevsellik düzeyinde bir değişiklik olmuştur; bu belirtilerden en az biri ya (1) çökkün duygudurum ya da (2) ilgisini yitirme ya da zevk almamadır.
Not: Açıkça başka bir sağlık durumuna bağlı belirtileri kapsamayın.

1. Çökkün duygudurum, neredeyse her gün, günün büyük bir bölümünde bulunur ve bu durumu ya kişinin kendisi bildirir (örn. üzüntülü, boşlukta
ya da umutsuzdur) ya da bu durum başkalannca gözlenir (örn.ağlamaklı görünür).
2. Bütün ya da neredeyse bütün etkinliklere karşı ilgide belirgin azalma ya da bunlardan zevk almama durumu, neredeyse her gün, günün büyük bir bölümünde bulunur (öznel anlatıma göre ya da gözlemle belirlenir).
3. Kilo vermeye çalışmıyorken (diyet yapmıyorken) çok kilo verme ya da kilo alma (örn. bir ay içinde ağırlığının % 5’inden daha çok olan bir değişiklik) ya da neredeyse her gün, yeme isteğinde azalma ya da artma.
4. Neredeyse her gün, uykusuzluk çekme ya da aşırı uyuma.
5. Neredeyse her gün, psikodevinsel kışkırma (ajitasyon) ya da yavaşlama (başkalannca gözlenebilir; yalnızca, öznel, dinginlik sağlayamama
ya da yavaşladığı duygusu taşıma olarak değil).
6. Neredeyse her gün, bitkinlik ya da içsel gücün kalmaması (enerji düşüklüğü).
7. Neredeyse her gün, değersizlik ya da aşırı ya da uygunsuz suçluluk duyguları (sanrısal olabilir) (yalnızca hasta olduğundan ötürü kendini
kınama ya da suçluluk duyma olarak değil).
8. Neredeyse her gün, düşünmekte ya da odaklanmakta güçlük çekme ya da kararsızlık yaşama (öznel anlatıma göre ya da başkalarınca gözlenir).
9. Yineleyici ölüm düşünceleri (yalnızca ölüm korkusu değil), özel eylem tasarlamaksızın yineleyici kendini öldürme (intihar) düşünceleri ya da
kendini öldürme girişimi ya da kendini öldürmek üzere özel bir eylem tasarlama.

B. Bu belirtiler klinik açıdan belirgin bir sıkıntıya ya da toplumsal, işle ilgili alanlarda ya da önemli diğer işlevsellik alanlarında işlevsellikte düşmeye
neden olur.
C. Bu dönem, bir maddenin ya da başka bir sağlık durumunun fizyolojiyle ilgili etkilerine bağlanamaz (1).

İki uçlu bozukluk

A. En az bir hipomani dönemi için (yukarıda “Hipomani Dönemi” başlığının altında yer alan A-F tanı ölçütleri) ve en az bir yeğin (majör) depresyon
dönemi için (yukarıda “Yeğin Depresyon Dönemi” başlığının altında yer alan A-C tanı ölçütleri) tanı ölçütleri karşılanmıştır.
B. Hiçbir zaman bir mani dönemi geçirilmemiştir.
C. Hipomani ve yeğin depresyon dönem(ler)inin ortaya çıkışı şizoduygulanımsal bozukluk, şizofreni, şizofrenimsi bozukluk, sannlı bozukluk ya da tanımlanmış bir ya da tanımlanmamış diğer ikiuçlu ve ilişkili bozuklukla daha iyi açıklanamaz.
D. Depresyon belirtileri ya da depresyon ve hipomani dönemleri arasında sık gidip gelmelerin neden olduğu öngörülemezlik durumu, klinik açıdan
belirgin bir sıkıntıya ya da toplumsal, işle ilgili alanlarda ya da önemli diğer işlevsellik alanlarında işlevsellikte düşmeye neden olur (1).

Kaynak: (1)Amerikan Psikiyatri Birliği, Ruhsal Bozuklukların Tanısal ve Sayımsal Elkitabı, Beşinci Baskı (DSM-5), Tanı Ölçütleri Başvuru Elkitabı’ndan, çev. Köroğlu E, Hekimler Yayın Birliği, Ankara, 2013.

Bipolar Bozukluk Tedavisisi

Bipolar Bozuklukta Koruyucu Tedavi

Lityum (majör deprasyon ve mani-suisid oranında ciddi düşüş)
Karbamazepin ve valproat kombine kullanımı (direnç, yan etki ya da psikotik , karma, hızlı dögülü durumlarda
Amaç; şiddet, frekans ve sürenin kısaltılması
EKT (Hastada olumlu yanıt veren lityum kesilip tekrar başlandığında direnç gözlenebilmektedir. )
Uyku Düzenin sağlanması çok önemlidir.

Bipolar Bozuklukta Psikoterapi tedavilerinin yeri

Bipolar bozuklukta farmakoterapi temel araçtır. Ancak; özellikle belli olgularda psikoterapötik girişimlerin önemli bir katkısı olabilir.
Bu hastalar geçirilmiş epizodların psikososyal sonuçlarıyla karşı karşıyadırlar, bu da onları gelecek epizodlara daha eğilimli kılıyor olabilir.
Psikoterapinin hedefleri:

Huzursuzluğu azaltmak,
İşbirliğini arttırmak,
Gelecekteteki epizodların frekansını düşürmek

Bipolar bozukluktaki başlıca sorun kaynakları:

Bir majör duygu durum geçirmiş ve kronik bir akıl hastalığı tanısı almış olmanın duygusal tepkileri
Geçirilmiş epizodların yarattığı gelişimdeki aksamalar
Etiketlenmeye bağlı sorunlar
Benlik değeri duygusunun etkilenmesine bağlı sorunlar
Nüks korkusu ve buna bağlı olarak normal işlevselliğin kısıtlanması
Kişilerarası ilişki sorunları
Evlilik, aile, çocuk sahibi olma, analık-babalık rolüne ilişkin sorunlar
Akademik ve iş yaşamına ilişkin sorunlar
Epizodlar sırasında sergilenen davranışlarla ilgili diğer yasal, sosyal ve duygusal sorunlar.

Bu sorunları çözmek amacıyla bireysel terapiler olarak;

Psikodinamik
Kişilerarası
BDT terapileri uygulanabilir. Evlilik aile ve grup terapileri uygulanabilir.

Bipolar Bozuklukta Aile Odaklı Terapi

Bipolar bozukluk tedavisinde temel olarak yüksek duygu dışavurumu ele alınır. İlaç tedavisine ek olarak 9 ay süreli 21 oturum yapılır. Hasta ve bir ya da birden fazla yakını birlikte terapiye alınır. Hasta iyileşmeye başlayınca uygulanmaya başlanır.Psikoeğitim verilir. İletişim becerilerini arttırma çalışmaları yapılır. Problem çözme becerilerini arttırmaya çalışılır.

Bipolar Bozuklukta uygulana Psikoeğitim konuları

Manik ve depresif dönemlerin nedenlerinin ve bunları tetikleyen sebeplerin tanınması
Mani ve depresyonun erken belirtilerinin saptanması
Erken belirtilerin ilerleyip hastalığın ortaya çıkmasına engel olmastratejilerinin geliştirilmesi
Durumun gidişinin gösterilmesi için duygudurum günlüklerinin nasıl kullanılacağının öğrenilmesi
İlaç tedavisinin uygulanışı ve yan etkilerin nasıl anlaşılacağı ve bunlara karşı ne yapılacağının öğrenilmesi
Gebelik ve genetik danışmanlık
İlaç tedavisinin kesilmesinin riskleri
Alkol ve madde kullanımından kaçınmaya yardım etme
Günlük yaşam rutinlerinin oluşturulmasına yardım etme
Uyku problemleriyle başa çıkılmasına yardım etme-aşırı uyuma ya da yetersiz uyku
Stresle nasıl baş etme yöntemleri ve problem çözmeye yardımcı olma

Bipolar bozuklukta Ayırıcı Tanı

Şizofreni ve mani ayrımı

Şizofrenideki neşe, belirtilen düşüncelerle uygunsuzdur ve anlaşılmazlık tuhaflık vardır. Manideki neşe, konuşma ile uyumludur genellikle çevresindekileri de güldürür.
Şizofrenik taşkınlık durumunda davranışlar, sanrılar ve varsanrılar genellikle düzensiz, dağınık ve duygudurumla uyumsuzdur. Manide sanrılar genellikle, kabarmış benlik duygusuna ve coşkulu duygu duruma uygun büyüklük ve güçlülük sanrılarıdır.
Şizofrenide Schneider belirtileri yoğundur. ManideSchneider belirtileri nadiren görülür.
Şizofrenide Dikkat, algılama bozulur.Manide Dikkat, algılama manide artar
Şizofrenide İşitsel ve diğer varsanrılar gözlenir. Yalnızca işitme varsanrıları nadiren görülür.

Duygu durumla uyumlu olmayan psikotik belirtilerin olduğu maniyi şizofreni ya da şizofreni benzeri bozukluktan ayırmak çok güçtür.

Psikoz döneminde tanı koymamak,
Aile öyküsünü almak (yeterli değil),
Hastalığın uzun dönemdeki gidişi (Bipolar bozuklukta çökkünlük dönemleri ve iyileşme dönemleri görülür; şizofreni süreğendir.)

Şizoaffektif Bozukluk ve Mani ayrımı

Şizoaffektif Bozukluk da Şizofreni ve duygu durum bozukluklarının bir arada görüldüğü durumlardır. Hem mani hem de çökkünlük görülür. Manide ise Şizofreniye ait belirtiler gözlenmez.

Paranoid Bozukluk ve mani ayrımı

Paranoid hasta üstünlük büyüklük nedenleri ile kendisini izleyenler, kendisine karşı komplo kuranlar olduğuna inanır. Kuşkucu, savunucu ve korku içindedir. Manide benlik saygısı yükselen hasta kendisini üstün görür, herkesin bunu kabul ettiğini söyler. Örneğin herkes kendisinin büyüklüğünü bilmektedir, yakında başbakan olacaktır ve bu yüzden insanlar garda onu karşılamak için toplanmıştır.

Yalancı psikoz (Histerik Çılgınlık) mani ayrımı

Yalancı psikoz (Histerik Çılgınlık) da Hastanın deliliği oynadığı abarttığı izlenimi edinilir. Birkaç günde yatışır. Fikir uçuşması, coşkulu davranışlar görülse de; büyüklük sanrıları, aşırı para harcama, saldırganlık davranışları görülmez. Akut ruhsal travma olasılığı vardır. Manide ise kişi enerjik, coşkulu algılanır.Mani dönemleri hızlı yatışmaz. Değişmekle birlikte ortalama 4-6 hafta sürer.Manide büyüklük sanrıları, aşırı para harcama, saldırganlık davranışları da görülür.

Dikkat Eksikliği Aşırı Hareketlilik ya da Davranım Bozuklukları mani ayrımı

Ergenlik çağında hatta çocuklarda da mani görülebilir. Dikkat eksikliği, aşırı hareketlilik ya da davranım bozuklukları tanıları konmuş çocukların bir kısmının sonradan mani dönemleri geçirdikleri görülmüştür. Manik dönemde baskın olan uyku gereksinimindeki azalma , kendine güvende artma , büyüklük düşünceleri ayırıcı tanıda yardımcı olmaktadır.

Alkol ve Madde Bağımlılığı mani ayrımı

Pipolar bozukluk, alkol ve başka maddelerlerin kullanımı ile %50 ya da daha yüksek bir oranda birlikte görülmektedir.Alkol ve madde bağımlılığının bulunuşu klinik görünümü derinden etkileyebilmekte, tanı ve sağaltımı güçleştirmektedir.

Kişilik Bozuklukları ve Bipolar bozukluk ayrımı

Hızlı döngülü duygu durum bozukluğu olan genç kadınlarda sınır kişilik bozukluğu tanısı sık konulmaktadır. Bazen manik dönem sırasındaki haz yönelimli ve riskli davranışlar antisosyal kişilik bozukluğuna yol açabilir.Bipolar bozukluk gösteren hastaların büyük bir çoğunluğunda aynı zamanda başka kişilik bozuklukları da görülmektedir.

Genel popülasyonda kişilik bozukluklarının %10-20 düzeyinde olduğu bildirilmiştir ve hastanede yatarak tedavi gören veya taburculuk sonrası izlenen psikiyatri hastalarının %50’sinden fazlasında kişilik bozukluğu veya anormal kişilik özellikleri bulunmaktadır.

Karma dönem

Sık karşılaşılan bir durum olmamakla birlikte bazı duygu durum dönemlerinde mani ve çökkünlük dönemleri birlikte yaşanır.
Bipolar hastaların %40’ı hayatları boyunca en az bir kere karma dönem geçirmektedirler.

Öfke
Çabuk sinirlenme
Panik nöbetleri
Hızlı ve basınçlı konuşma
Ajitasyon
Büyüklük düşünceleri uykusuzluk
Cinsel istekte artma ...

Karma Dönem-Mani Dönemi

Karma dönemde, klasik mani dönemine göre genel psikopatoloji daha şiddetlidir.
Panik nöbetleri, sosyal bunaltı gibi bunaltı bozuklukları, katatonik belirtiler daha sık görülmekte, özkıyım oranı daha yüksek bulunmakta ve hastalığın gidişi genel olarak daha olumsuz olmaktadır.
Psikotik belirtiler eşlik ediyorsa genellikle şizoafektif bozukluk tanısı konur.

Tek uçlu (Unipolar) ve Bipolar Ayrımı

DSM ve ICD sınıflandırmalarına göre tek uçlu (unipolar) bozukluk yineleyici çökkünlük ile eş anlamlıdır. Mani dönemleri görülmez.
İki uçlu (bipolar) bozuklukta ise; yalnız mani dönemleri ya da mani ve çökkünlük dönemleri görülür.

İki uçlu (Bipolar)1 - İki Uçlu (Bipolar)2

Mani ya da hipomani dönemlerinin türüne göre sınıflandırılmaktadır.
Bipolar 1: Tipik mani ya da mani ve çökkünlük dönemleri görülür (en az bir mani dönemi A-D tanı ölçütleri).
Bipolar 2: Yineleyen çökkünlük dönemleri arasında zaman zaman hipomani dönemlerinin yaşandığı görülür.
Bipolar 3: Kalıtsal nedenlerle ya da ilaç kullanımına bağlı olarak ortaya çıkar.

Hızlı Döngülü Bipolar Bozukluk

Bipolar bozuklukta bir yıl içinde en az dört duygu durum dönemi (mani/hipomani ve çökkünlük) geçirilmesi hızlı döngülülük olarak adlandırılr.Bipolar bozukluğu olan hastaların %14-50’ sinde hastalık gidişi içerisinde bir dönem karşılaşılabilinmektedir.Öncesinde siklotomik özellikleri olan kişilerin yatkınlığı daha fazladır.Bipolar 2 bozukluğu olan kadınlarda hastalığın ilarlayan dönemlerinde orta yaşlara doğru ortaya çıkar. Sınırda hipertiroidzm, menepoz, alkol, yatıştırıcı ya da uyarıcı ilaçlar ve kafein kötü kullanımı ile uzun süreli yüksek doz antidepresan kullanmak hızlı döngülülüğe yol açan etkenlerdendir. Hızlı döngülü hastalarda sıklıkla; Bunaltı bozuklukları,Madde kötüye kullanımı,Sınırda kişilik bozukluğu,Hipertiroidizm ek tanıları.

Hipomani
Belertiler mani dönemi ile özdeş olmakla birlikte çok daha hafif seyreder ve hastane tedavisini gerektirmez, hezeyanlar görülmez.

Bipolar Bozukluğun Sıklık ve Yaygınlığı (Epidemiyolojisi)
Majör duygu durum bozukluklarının %20’sinin bipolar bozukluk olduğu söylenebilir.Bipolar bozukluk için yaşam boyu prevelans %0.7-1.6 (ort. %1.2) olarak saptanmıştır.

Bipolar 1 %0.4-1.6
Bipolar 2 %0.5
Siklotimi %0.4-1

Başlangıç yaşı

Erkeklerde 18
Kadınlarda 20
En sık başlama yaşı 20’lerin ortaları
İlk belirtilerin ortaya çıkışı 15-19 yaş
İkinci bir çıkışın yaşandığı 20-24 yaşlar
İlk belirtilerin ortaya çıkışı ile ilk hastaneye yatış arasında geçen süre 5-10 yıldır.
15 yaşın altında mani başlaması konusu iyi incelenmemiştir. Ancak 12 yaşın altında nadirdir.

Yaşlılarda 60 yaşın üzerinde başlaması nadirdir. Genellikle organik bir nedeni düşündürür. Kadınlarda ve erkeklerde görülme oranında büyük bir farklılık gözlenmemektedir (erkek/kadın: 1/1.2). Ancak kadınlarda hızlı döngülü olgular daha fazladır. Hızlı döngülülük, iki uçlu bozuklukların %5-15’inin kapsamakta ve %70-90’ı kadınlarda görülmektedir.İlk epizod genellikle erkeklerde mani, kadınlarda depresyon ile ortaya çıkar. Suisid oranı %10-15 olarak saptanmıştır.

Bipolar Bozukluğun Oluş Nedenleri

Genetik nedenler

Birinci derece akrabalarında bipolar 1 bozukluğu bulunan, kişilerde bipolar 1 bozukluğunun görülme olasılığı; bulunmayan kişilere oranla 8-9 kat fazladır.
Ebeveynlerden birisinde bipolar bozukluk varsa bozukluğun ortaya çıkma riski: %25
Ebeynlerin ikisinde de bipolar bozukluk varsa bozukluğun ortaya çıkma riski: %50-75
Tek yumurta ikizlerinin birisinde bipolar bozukluk var ise diğerinde de ortaya çıkma riski: %33-99
Çift yumurta ikizlerinin birisinde bipolar bozukluk var ise diğerinde de ortaya çıkma olasılığı: %5-25
Ailesinde unipolar bozukluk bulunan kişilerin hem majör depresyon hem de bipolar bozukluk geliştirme riski bulunmaktadır.
Ailesinde unipolar bozukluk bulunan kişilerde ise yalnızca majör depresyon geliştirme riski bulunmaktadır.

Biyokimyasal nedenler

Nöradrenerji hipoaktivite: Bipolar 1 nedne olabilmektedir.
Katekolaminerjik aşırı aktivite ve Seratonerjik aktivite düşmesi: Maniye yol açabilmektedir.

Buna Göre; Serotonin hipoaktivitesi genel bir duygu durum bozukluğuna yatkınlığı temsil etmektedir. Noradrenerjik bir aktivite azalması iki uçlu depresyonu ortaya çıkarmakta. Kolinerjik ve noradrenerjik aktivitenin artışı ise tek uçlu depresyonu yaratmaktadır. 5-HT hipoaktivitesi sürerken katekolaminerjik (noradrenelin ve dopamin) hiper aktivitenin buna eklenmesi maniyi arttırmaktadır.

Bipolar Bozukluğun oluşumundaki Psikosoyal nedenler

Stres
Biyokimyasal etki
Beyinde meydana gelen bozukluklar
Psikosoayal stresörlere duyarlılık

Bipolar bozukluğun nedenlerine yönelik psikodinamik açıklamalar

Mani, altta yatan depresyona karşı bir çeşit savunma
Melani Klein

Başkalarını idealize etme,
Agresyon ve yıkıcılığını yadsıma,
Kayıp sevgi objesini restore etme
Amaçlı bir savunma işleyişi

Bipolar Bozuklukta Gidiş Göstergeleri

Bipolar Bozukluğun Olumlu Göstergeler:

Mani dönemlerinin baskın olması
Hasta ve ailesinin sağaltıma uyum yapması
İyilik dönemlerinin uzun olması
Aile, iş ve uğraşı koşullarının olumlu olması
Ailede düşük duygu dışavurumu

Bipolar Bozukluğun Olumsuz Göstergeler

Erken başlangıç
İleri yaş
Ara dönemde kalıntı depresyon ya da mani dönemlerinin varlığı
Eşlik eden başka ruhsal bozukluk bulunması
Geçirilmiş mani dönemlerinin sayısının 10’dan fazla olması
İlk hastalık döneminin mani ya da karma dönem olması
Karma dönemler
Alkol, ilaç/madde alışkanlıkları
Çökkünlük dönemlerinin uzun sürmesi
Hızlı döngülülük
Kişilik bozukluğu ek tanısı
Ailede madde kullanım öyküsü
Ailede duygu dışavurumunun yüksek olması

Bipolar Bozukluk Öncesi Kişilik nasıldır

ABD’de yapılmış olan bir çalışmada, MKE puanlarına göre zarardan kaçınma ve kendini aşma puanları bipolar bozukluğu olan hastalarda sağlıklı kontrollere göre daha yüksekken, kendine yönelim puanları daha düşük olarak bulunmuştur (Lofus ve ark. 2008).
Türkiye’de gerçekleştirilmiş bir çalışmada bipolar hastaların MKE’de kendini aşma ve işbirliği kurma puanları daha düşük olarak saptanmıştır (Sayin ve ark. 2007).
İsveç’te yapılmış bir çalışmada ise bipolar hastaların zarardan kaçınma puanı kontrollere göre daha yüksekken, kendini aşma ve iş birliği kurma puanları daha düşük bulunmuştur. Ek olarak ödüle bağlılık puanı hasta grubunda daha düşük olarak saptanmıştır (Engström ve ark. 2004).
Hamic ve arkadaşları (2013) bipolar hastalarda MKE’de düşük işbirliği kurma ve kendine yönelim puanlarının siklotimi ve irritabilite ile ilişkili olabileceğini belirtmişlerdir.
Brezilya’da ergen bipolar hastalarla yapılmış bir çalışmada, MKE’de ödüle bağlılık, iş birliği kurma ve kendine yönelim puanlarının hasta grubunda kontrollere göre daha düşük olduğu, zarardan kaçınma puanlarının ise daha yüksek olduğu gösterilmiştir. Aynı çalışmada ayrıca bipolar hastalarda yenilik arayışı puanlarının daha yüksek ve istikrarlı olma puanlarının ise daha düşük olduğu bulunmuştur (Olvere ve ark. 2009).
Kendine yönelim puanları bakımından bipolar hastalar ile majör depresif bozukluğu olan hastalar karşılaştırıldığında ise kendine yönelimin bipolar hasta grubunda daha düşük olduğu saptanmıştır (Jylhä ve ark. 2011).

Bipolar bozukluk ve İntihar riski
Bipolar bozuklukta intihar geçiş döneminde yaygın görülmekle birlikte genellikle depresif dönemde görülmektedir.

Bipolar bozukluk vaka örneği:

Yakınmalar üç yıl önce içe kapanma, odasından dışarı çıkmama,ailesinden uzaklaşma, derslere olan ilgisini yitirme ve uykusuzlukla başlamıştı. Aile bunun geçici bir süreç olduğunu düşünmüştü. Yaklaşık iki ay sonra bir akşam evdeki eşyaları ve camları kırarak saldırganlık göstermiş, çevresindeki insanlarla kavga etmeye başlamış ve bunun üzerine bir yataklı kurumda tedavi altına alınmıştı. Antipsikotik tedavisiyle robotlaştığını ifade etmiş, bir süre sonra yeniden çevresine ilgisini kaybettiği, bedeninin çirkin olmasından dolayı utandığını ve boyunu kısaltacak bir ameliyat istediğini söylediği, sürekli ağladığı ve ölümü düşündüğü yeni bir döneme girmiş, antidepresan ilaçlar kullanıp iyileşmiş.
İyilik hali uzun süre devam etmiş. Bir gece yüzünü boyayarak, “I’m the best” yazılı bir tişörtle arkadaş toplantısına gitmiş. Aile bu dönemde davranışlarını tuhaf bulmuş ama kendisine aşırı güven gösterdiği, neşeli ve enerjik olduğu için tedaviyi düşünmediklerini ifade etmişler. Yine bu dönemde zaman zaman huzursuz ve sıkıntılı davranışlar gösteriyor, neşeliyken birden ağlamaya başlayabiliyormuş. Bu döneminde alkollü okula gitmiş ve daha önce hiç yapmadığı halde bir öğretmeniyle bağırarak tartışmış. İlaçsız geçirdiği bu dönemden sonra çok yakınlaştığı bir kız arkadaşı olmuş ve onunla olduğu birkaç ay boyunca kendisini iyi hissetmiş. Bu kız arkadaşı kendisinden ayrıldığında ise, büyük bir sıkıntı içine girmiş (hasta bu dönemde kliniğe gelmiş). Yakınmalarını çok sevdiği kız arkadaşının kendisini terk etmesine bağlıyor ve hayatın artık kendisi için bir anlamı kalmadığını, ölmekle herkesi dertten kurtaracağını söylüyordu. Aile öyküsü sorgulandığında büyükbabasının bir ruhsal rahatsızlık geçirdiği ve hastanede yattığı öğrenildi. Hasta başlanan ilaç tedavisiyle majör depresyon ve mani dönemi arasında geçişler yaşadı. Hastanın duygudurumu bir aylık tedavi sonucunda ötimik duruma geldi. Okuluna başladı, müzik çalışmalarına geri döndü. Üç aylık izlem boyunca duygulanımda herhangi bir dalgalanma olmadı.Hasta düzenli olarak kontrol muayenelerine gelip gitmektedir.

Bipolar bozukluk videosu: http://www.youtube.com/watch?v=EL1OFElzTIQ

Yayın tarihi: 27/04/2015

© İzinsiz alıntı yapılamaz. web sitelerine kısmi alıntılar için izin verilen kaynak gösterme şekli:
www.onlineterapiler.com sitesinden alınmıştır (link çalışır ve arama motorlarınca taranabilir şekilde eklenmelidir). Bu makale Esenyurt Üniversitesi Klinik Psikoloji Yüksek lisans programı ders notları ve (1)Amerikan Psikiyatri Birliği, Ruhsal Bozuklukların Tanısal ve Sayımsal Elkitabı, Beşinci Baskı (DSM-5), Tanı Ölçütleri Başvuru Elkitabı’ndan, çev. Köroğlu E, Hekimler Yayın Birliği,
Ankara, 2013.alıntılar içermektedir.