Bağımlı kişilik bozukluğu. Belirtileri, nedenleri ve tedavisi

Bağımlı Kişilik bozukluğu
Bağımlı Kişilik bozukluğu; insanların kendisini terk edeceği korkusuna neden olacak şekilde aşırı düzeyde başkalarının varlığına ihtiyaç duymasıdır. Bireylerin başkalarına bir dereceye kadar bel bağlamaları kesinlikle uyumlayıcıdır. Ama aşırı bağımlılıkta çok sorun yaratabilir, aşırı bağımlılık DSM-IV-TR’de bağımlı kişilik bozukluğu olarak tanımlamıştır.
Temel özelliği, uysal ve yapışkan davranışa ve ayrılma korkusuna yol açacak biçimde aşırı bir kendisine bakılma gereksinmesinin olmasıdır. Ruh sağlığı kliniklerinde en sık karşılaşılan kişilik bozukluğudur.

Tarihsel bakış açısı
Hem Freud hem Abraham oral –alıcı karakterleri gelişiminin oral veya emme evresinde aşırı düşkünlük veya mahrumiyet nedenleriyle açıklamıştır.
Abraham, bazı insanlarda her zaman kendilerine bakacak ve anneye benzeyen birisi olacağını inancı baskındır.
Psikodinamik BKB kavramlaştırmasına göre aşırı veya ilgisiz psikoseksüel evrede duraklamaya neden olabilir. Levy, annenin aşırı korumacılığıyla ilgili aşırı ilginin talepkar olma, inisiyatif/girişim eksikliği, başkalarından beklenti içeren fakat kendileri için yapamadıkları aşırı bağımlılık özelliklerini ortaya çukardığını görmüştür.
West ve Sheldon, BKB olan bireylerin bir ilişki kurduklarında bağlanma figürüne aşırı derecede bağımlı olurlar.

Bağımlı Kişilik bozukluğu belirtileri

Bu kişilerin kendi gereksinmeleri ve sorumlulukları başkalarınınkilerden sonra gelir ve kendileri ile ilgili kararları başkalarının almasını isterler. Sömürüye dayalı ilişkilere katlanabilirler. Kendilerine güvenleri yoktur, başkalarının öğüt ve desteğine gereksinirler. Tek başına kalmaya katlanamazlar ve işyerinde sürekli bir gözetim altında tutulmaya gereksinirler. Edilgendirler, aynı görüşte olmadıklarını ifade etmekte zorlanırlar.

Bağımlı Kişilik bozukluğu DSM-IV-TR’de şöyle tanımlanmaktadır:

Aşağıdakilerden beş veya daha fazlasının olması ile belirli, genç erişkinlik döneminde başlayan ve değişik koşullar altında ortaya çıkan, uysal ve yapışkan davranışa ve ayrılma korkusuna yol açacak biçimde kendisine bakılma gereksinmesinin aşırı olması:

1. Başkalarından bol miktarda öğüt ve destek alınmazsa, gündelik kararlarını vermekte güçlük çeker
2. Yaşamının çoğu önemli alanında sorumluluk almak için başkalarına gereksinim duyar
3. Desteğini yitireceği ya da kabul görmeyeceği korkusuyla başkalarıyla aynı görüşü paylaşmadığını söylemekte zorluk çeker
4. Tasarıları başlatma ya da kendi başına iş yapma zorluğu vardır.
5.  
6. Başkalarının bakım ve desteğini sağlamak için hoş olmayan şeyleri yapmayı isteyecek kadar aşırıya gider.
7. Kendisine bakamayacağına ilişkin aşırı korku nedeniyle tek başına kaldığında kendisini rahatsız ya da çaresiz hisseder.
8. Yakın bir ilişkisi sonlandığında bir bakım ve destek kaynağı olarak derhal başka bir ilişki arayışı içine girer
9. Kendi kendine bakma durumunda bırakılacağı korkuları üzerinde gerçekçi olmayan bir biçimde kafa yorar (DSM-IV-TR)

Ayırcı tanı:
Bağımlılık özellikleri pek çok psikiyatrik bozuklukta bulunur. Bu da ayırıcı tanıyı zorlaştırır. Bağımlılık, histrionik ve borderline kişilik bozukluğunda da vardır. Fakat bağımlı kişilik bozukluğu olan hastalar bağımlı oldukları kişiyle kalıcı bir ilişkiye sahiptirler. Diğer bozukluklarda bu nadir görülür  (Bayat S, Şengül N, 2007).

Bağımlı Kişilik bozukluğunun nedenleri

1. Bağımlı kişiliğin nedenleri çoğunlukla psikososyal olarak bilinir. Bazı toplumlarda kültürel açıdan cinsiyet, ırk ya da rol durumları bakımından bağımlılık beklenir.
2. Ana babalar çocuklarının bağımsız davranmalarına izin vermezler ve bu davranışa başkaldırı olarak bakarlar.
3. Bu da bazı davranışların özerk olmasına izin vermez.  Hatta ana babalar ya da toplum, kişinin gösterdiği özerk davranışı bağlantı ya da onay kaybına dönüştürebilir.
4. Kronik fiziksel bir hastalık, ayrılma kaygısı yaşamış olma ya da çocuklukta anababayı yitirmiş olma yakınlaştırıcı etkenlerdir.
5. Bu kişilik bozukluğuna sahip olan insanlar yalnız kalmamak ve bağlantıyı devam ettirmek uğruna fiziksel ya da psikolojik her türlü kötü kullanıma katlanabilirler (Bayat S, Şengül N, 2007).

Epidemiyoloji (Görülme Sıklığı)
Kadınlarda erkelerden üç kat daha fazla görülür.  Bir çalışmada tüm kişilik bozukluklarının %2.5’ ine  bu tanı konmuştur. Küçük çocuklarda büyük çocuklardan daha belirgindir.  Çocuklarda kronik fiziksel rahatsızlığı olan kişiler bu rahatsızlığa daha yatkın olabilir (Bayat S, Şengül N, 2007).

Bağımlı kişilik bozukluğu olanların düşünce yapıları nasıldır

Zayıf biriyim ve başkalarına muhtacım.Ne yapmam gerektiğini söyleyecek  ya da kötü bir şey olduğunda bana yardımcı olacak birinin hep  yanımda olmasını isterim. Bana yardımcı olacak kişi, isterse destekleyici ve güven verici biri           olabilir. Kendi başıma bırakıldığımda kendimi çaresiz hissediyorum Daha güçlü birine bağlanmadıkça kendimi yalnız hissediyorum. Olabilecek en kötü şey terk edilmektir. Sevilmezsem hep mutsuz olurum. Bana yardımcı olan ya da destekleyen kişiyi gücendirecek, hiçbir şey yapmamalıyım. Onun benim için iyi dileklerini sürdürmesini sağlamak için hep boyun eğmeliyim, ona yaranmalıyım. Ona her zaman ulaşabilmeliyim. Olabildiğince yakın bir ilişki kurmalıyım. Kendi başıma karar veremem. Başkaları gibi baş edemem.

Gidiş ve sonlanış
Bağımlı kişiliğin gidişi çok bilinmemektedir. Bağımsız olarak iş yapamazlar.   Bağımlı oldukları kişileri kaybetmek zorunda kalırlarsa major depresif bozukluk riski taşırlar.  Ancak tedavi sonu iyidir.
Bağımlı Kişilik bozukluğu tedavisi

1. BKB nin tedaviisnde güdülen amacın bağımsızlık olduğu varsayılabilir.
2. Terapinin başından itibaren hastanın temel probleminin bağımlılık olduğu açık olsa da, hasta bu durumu nadiren kabul eder.
3. Bağımlı kişilik bozukluğunun tedavisi genellikle başarılıdır.
4.  İç görü- oryente terapi, davranışlarının geçmişini anlamasını sağlar.
5. Terapi öncesi hastaların bağımsız ve kendine güveninin olması için terapist yardımcı olabilir.

Bağımlı kişilik bozukluğu tedavisi

 

İşbirliği stratejileri

Bağımlı kişilik sorunu olan bireyin başka birinin kendi problemlerini çözmesini istemesinden dolayı çaresizlik hissi, tedavinin başında tedaviye duyacağı bir miktar bağımlılığı gerektirebilir. Bağımlı kişilik bozukluğu olan hastalarla çalışırken, rehber eşliğinde keşif yapma, sokratik sorgulama kullanma oldukça önemlidir. Terapistin hastaya karşı kendi duygu ve düşüncelerini gözleyebilmesi, başka bir bir işbirliği yöntemidir.Bağımlı kişilik bozukluğu olan hastayı kurtarma girişimi oldukça güçlüdür ve hastanın kendi çaresizliğine olan inancını kabul etmek yada yavaş ilerlemesinden duyfuğu hayal kırıklığını düzeltmek kolay olabilir. Bağımlı kişilik bozukluğu olan hasta ile terapistin mesleki ilişkisine açık sınırlar konulması önemlidir.Bkb li hastalarla fiziksel teması ( el sıkışmak, sırtına vurmak ya da sıradan bir sarılma bile) en aza indirmek emniyet sağlar.Aşık olma olasılıkları yüksektir.Eğer duygularını doğrudan ifade ederse dikkatli ve mantıklı bir şekilde ele alınması önemlidir.

Özel müdahale yöntemleri

Bağımlı kişilik bozukluğu olan hastaların bağımlılık duyguları ne kadar patolojik olursa olsun incelik ve saygıyla yaklaşılmalıdır. Ayrıca bağımlı kişilik bozukluğu olanlarda davranış tedavisi, girişkenlik eğitimi, aile terapisi ve grup terapisi başarıyla kullanılmaktadır. Başkalarıyla olan bağlantılarında kendilerini değersiz hissetme ve başkalarına olumluluk yükleme eğilimleri vardır. Kendilerini tanımlarlarken başkalarının gözlüklerini kullanırlar. Kendilerinin bakış açıları “iyiyim ama yeterli değilim ya da  kırılganım” biçimindedir. “Başkaları benim için gerekeni yapacaklar” görüşünü taşırlar.

Bağımlı kişilik bozukluğu ölçeği
8. Ne giyeceğiniz ya da restoranda    ısmarlayacağınız gibi gündelik kararlarınızı vermeden önce başkalarından öğüt ya da destek almaya gereksinir misiniz?                   
EVET  HAYIR
9. Parasal konular, çocuk bakımı ya da yaşamınızı düzenleme gibi, yaşamınızın önemli alanlarını yönetme,
bunlarla başa çıkma konusunda başkalarına bağımlı mısınız? EVET  HAYIR
10. Yanlış düşündüklerini düşünseniz bile insanlarla ters düşmekte zorlanır mısınız?
EVET HAYIR
11.Yardım edecek biri olmadığında bir işi ya da görevi başlatmakta zorlanır mısınız?
EVET HAYIR
12. Hoş olmayan şeyleri yapmaya sık sık istekli olduğunuz oldu mu?
EVET HAYIR
13. Kendi başınıza kaldığınızda genellikle kendinizi rahatsız hisseder misiniz?
EVET HAYIR
14. Yakın bir ilişkiniz sonlandığında hemen, sizinle ilgilenecek başka birinin arayışına girmek zorunda olduğunuz duygusuna
kapılıyor musunuz?
EVET HAYIR
15. Kendiniz, kendinizle ilgilenmek üzere kendi başınıza bırakılmaktan ötürü çok üzülür müsünüz?
EVET HAYIR

Testin puanlaması ve değerlendirmesi:  Kişilik bozuklukları ölçeğinde  8 ‘inciyle 15’inci arasındaki
Bu sorulardan en az 5 ine EVET yanıtı verilmişse BAĞIMLI  KİŞİLİK BOZUKLUĞU söz konusu olabilir.

Sonuç olarak: Bağımlı kişilik bozukluğunun tedavisi kimi zaman yavaş, aşamalı, çetrefilli ve hayal kırıcı olmasına rağmen aynı zamanda ödüllendiricide olabilir. Hastanın tedavi sürecinin başarılı olabilmesi için hastalığının fark edilmesi vaka formülasyonunun yapılması stratejik planın yapılması önemlidir. Terapist hastanın daha özerk bir yetişkin olma sürecinin izlemesi tıpkı bir çocuğun büyüme sürecini izlemek gibi büyük bir tahmin hissi sağlar.

|© 2015 www.onlineterapiler.com online terapi sitesi Tüm hakkı saklıdır